Kanceri i vezikes ose kanceri i fshikëzës urinare është zakonisht i tipit tranzitor (urotelial). Pacientët zakonisht paraqesin hematuri (simptoma më e zakonshme) ose shqetësime që lidhen me zbrazjen e vezikës urinare; obstruksioni i mëvonshëm urinar mund të shkaktojë dhimbje por zakonisht kjo ndodh kur sëmundja është e avancuar. Diagnoza bazohet në cistoskopinë me biopsi.

Trajtimi konsiston në:

• Rezeksion transuretral
• Instilacione intravezikale
• Kirurgji radikale
• Terapi sistemike (kimioterapi, imunoterapi, target terapi)
• Radioterapi ose një kombinim i tyre.

Kanceri i vezikës urinare zë vendin e 4-të ndër sëmundjet malinje më të shpeshta te meshkujt, ndërsa më pak tek femrat; raporti mashkull-femër është afërsisht 3:1. Në Shqipëri të dhënat janë kryesisht të bazuara në të dhënat regjonale të Europës juglindore dhe Ballkanit. Sipas Globocan 2020, kanceri i vezikës urinare llogaritet të shkaktojë një mortalitet në rreth 7% të të gjitha tumoreve me një numër rastesh të reja rreth 379 në vit.

Faktorët e rrezikut per kancerin e vezikes:

Llojet e kancerit të vezikës urinare

Karcinomat me qeliza kalimtare (karcinoma uroteliale) përbëjnë > 90% të llojeve të kancerit të fshikëzës urinare. Shumica e tyre janë karcinomat papilare, të cilat priren të jenë sipërfaqësore, të diferencuara mirë dhe me rritje ekzofite; Tumoret sessile janë më të fshehtë, kanë tendencë të invadojne shtresën muskulore te murit te vezikes me herët dhe të japin metastaza.

Karcinoma e qelizave skuamoze është më pak e zakonshme dhe zakonisht shfaqet në pacientët me infeksion parazitar të fshikëzës urinare ose acarim kronik të mukozës.

Adenokarcinoma mund të paraqitet si një tumor primar ose më rrallë mund të përfaqësojë një përhapje metastatike nga karcinoma e zorrëve. Metastazat duhet të përjashtohen.

Në > 40% të pacientëve, tumoret, veçanërisht nëse janë të mëdhenj, të diferencuar dobët ose multifokale, mund të përsëriten në të njëjtat zona ose në vende të tjera në veziken urinare. Kanceri i vezikes ka tendencë të japë metastaza në nyjet limfatike, mushkëri, mëlçi dhe kocka.

Shprehja e mutacioneve gjenetike si p53 mund të shoqërohet si me agresivitetin e sëmundjes ashtu edhe me rezistencën ndaj kimioterapisë.

Në vezikë, karcinoma in situ joinfiltruese dhe zakonisht multifokale ka tendencë të përsëritet.

Simptomat e kancerit të vezikës urinare

Shumica e pacientëve paraqiten me hematuri pa shkak të identifikueshëm (makro- ose mikro-hematuria). Disa pacientë paraqesin anemi dhe hematuria zbulohet gjatë vlerësimit mjekesor. Gjithashtu simptomat gjatë urinimit (dysuria, djegia, shpeshtësia urinare/polakiuria) dhe piuria janë të shpeshta në fillim. Dhimbja e legenit është e pranishme në tumoret e avancuara kur një masë pelvike mund të jetë e prekshme.

Diagnostikimi i kancerit të vezikës urinare

Dyshimi për kancer të fshikëzës urinare është klinik. Nëse pacientët paraqesin hematuri, hetimi i metejshem vendoset ne bazë të riskut dhe konsiston ne kombinimin e cistoskopisë diagnostike dhe imazherisë (uro-CT ose ekografia renale). Duhet bërë edhe citologjia e urinës, e cila mund të zbulojë qelizat malinje.

Cistoskopia dhe biopsia e zonave jonormale ose rezeksioni i tumoreve janë të nevojshme për diagnostikimin dhe stadifikimin. Testet e biomarkerave urinarë, kur janë të disponueshme, mund të përdoren, por zakonisht nuk rekomandohen në mënyrë rutinore për diagnostikim. Ato përdoren ndonjëherë kur dyshohet për kancer nëse rezultatet e citologjisë janë negative.

Për kancerët e vezikës jo muskulo invazive (karcinoma in situ, Ta, T1), që përbëjnë 70-80% të kancerëve të vezikës urinare, cistoskopia me biopsi (me rezeksion të plotë të njëkohshëm) është e mjaftueshme për stadifikim. Megjithatë, nëse biopsia tregon se tumori është më invaziv se një tumor i sheshtë sipërfaqësor, rezeksioni duhet të përsëritet, duke u kujdesur që të përfshijë indin muskulor. Nëse gjendet një tumor invaziv detrusor (≥ stadi T2), bëhen teste gjaku,

CT abdomino-pelvike dhe radiografia e pulmonit për të përcaktuar shtrirjen e tumorit dhe praninë e metastazave. MRI mund të konsiderohet për stadifikimin lokal. Pacientët me tumore infiltruese i nënshtrohen ekzaminimit bimanual (ekzaminimi rektal tek meshkujt, ekzaminimi rektovaginal tek femrat) ndërsa janë nën anestezi për cistoskopinë me biopsi. Sistemi standard i stadifikimit është ai i TNM.

Prognoza e kancerit të vezikës urinare

Kancerët jo-invazivë të fshikëzës së urinës (stad Ta, Tis ose T1) kanë një shkallë të lartë të rekurrencës lokale, por një nëngrup pacientësh përparojnë në kancer më të avancuar. Tumoret e grades së ulët dhe të stadit Ta rrallë shkaktojnë vdekje. Kanceri i grades së lartë dhe i fazës T1 mund të përparojë në kancer muskulo-invaziv te vezikës.

Karcinoma in situ (stad Tis) mund të jetë më agresive se tumoret papilare dhe duhet trajtuar si tumor i gradës së lartë. Për pacientët që kanë invazion muskulor, shkalla e mbijetesës 5-vjeçare është rreth 50%, por kimioterapia neoadjuvante i përmirëson këto rezultate në pacientët kimiosensitiv.

Në përgjithësi, prognoza për pacientët me kancer të vezikes invazive, progresive ose metastatike është jo e mirë. Prognoza e pacientëve me kancer të vezikes me histologji skuamoze është gjithashtu jo e mirë, sepse këto neoplazi janë zakonisht shumë infiltrative dhe shpesh gjenden në stade të avancuara.

Trajtimi i kancerit të vezikës urinare

• Rezeksioni transuretral dhe imunoterapia intravesike ose kimioterapia intravezikale (për tumoret që nuk invadojne muskujt)
• Cistektomia ose radioterapia (për tumoret invazive)

Tumoret sipërfaqësore

Tumoret joinvazive të vezikes urinare duhet të hiqen plotësisht me rezeksion transuretral.

Instilimi i menjëhershëm postoperativ i agjentëve kimioterapeutikë (mitomycin-C dhe gemcitabine) është treguar se redukton recidiven. Instilimet e përsëritura intravezikale ne regjim ambulatorial mund të zvogëlojnë gjithashtu përsëritjet.

Karcinoma in situ dhe karcinomat e tjera uroteliale jo-invazive të grades së lartë trajtohen me futjen e bacilit Calmette-Guérin (BCG) pas resekcionit transuretral . Instilacionet mund të kryhen në intervale javore ose mujore për një periudhë prej 1 deri në 3 vjet. Në pacientët që janë intolerantë ndaj BCG ose tek të cilët kanceri i vezikës urinare recidivon ose përparon, opsionet përfshijnë:

• kimioterapinë intravesikale (gemcitabine/docetaxel)
• pembrolizumab
• cistektominë

Tumoret infiltruese

Tumoret që infiltrojnë murin muskulor të vezikes (dmth. ≥ stadi T2) zakonisht kërkojnë cistektomi radikale (heqja e fshikëzës dhe strukturave ngjitur) me diversion urinar shoqërues. Cistektomia e pjesshme është e mundur në <5% të pacientëve.

Kimioterapia neoadjuvante me një regjim që përmban cisplatin përpara cistektomisë konsiderohet standardi i kujdesit për pacientët që kualifikohen për kirurgji.

Diversioni urinar pas cistektomisë tradicionalisht përfshin kanalizimin e urinës drejt një stome abdominale përmes një kanali ileal me të cilin lidhet një qese e jashtme qe grumbullon urinën. Fshikëza ortotopike dhe devijimi urinar kontinent po përdoren gjerësisht dhe indikohen për shumë pacientë. Për të dyja procedurat, një rezervuar i brendshëm ndërtohet duke përdorur ansat intestinale. Në rastin e neovezikes ortotopike, rezervuari lidhet me uretrën. Pacienti zbraz rezervuarin duke liruar muskujt e legenit dhe duke rritur presionin abdominal në mënyrë që urina të kalojë përmes uretrës pothuajse në mënyrë natyrale.

Protokollet e ruajtjes së vezikes që kombinojnë kimioterapinë dhe radioterapinë mund të jenë të përshtatshme për një nëngrup pacientësh, duke përfshirë ata që janë më të moshuar, kane kundërindikime kirurgjikale ose ata që refuzojnë një operacion më agresiv. Këto protokolle mund të arrijnë një nivel mbijetese 5-vjeçare prej 36-74% me 10-20% të pacientëve që kërkojnë cistektominë e shpëtimit.

Pacienti duhet të monitorohet çdo 3-6 muaj për riskun e recidivave dhe rikthimin e sëmundjes.

Tumoret metastatike dhe recidivante

Metastazat kërkojnë terapi sistemike, zakonisht me bazë cisplatine, e cila është shpesh efektive, por rrallë kurues. Kjo mund të pasohet nga imunoterapia e mbajtjes me Avelumab. Kimioterapia e kombinuar mund të zgjasë mbijetesen pacientëve me sëmundje metastatike. Për pacientët që nuk kualifikohen për cisplatin ose kanë përparuar pas marrjes së regjimeve të bazuara në cisplatin, janë të disponueshme imunoterapi të reja duke përdorur inhibitorët checkpoint PD-1 dhe PD-L1, të tilla si pembrolizumab dhe atezolizumab. Terapia e parë target , Erdafitinib, është tashmë e disponueshme për përdorim në pacientët me mutacione FGFR3 dhe FGFR2 të cilët kanë dështuar ne trajtimin me kimioterapi/imunoterapi.

Trajtimi i recidives së kancerit varet nga stadi i sëmundjes dhe vendi i recidivës, si dhe nga trajtimi i mëparshëm. Recidiva pas një rezeksioni transuretral të tumoreve sipërfaqësore zakonisht trajtohet me një rezeksion të dytë ose elektrokoagulim. Cistektomia e hershme rekomandohet për kanceret e përsëritura të grades së lartë sipërfaqësore të fshikëzës( Jama study, ESMO guidelines, NCCN guidelines).

Pika kyçe

• Rreziku i kancerit të vezikës urinare rritet me pirjen e duhanit, përdorimin e fenacetinës ose ciklofosfamidit, irritimin kronik ose ekspozimin ndaj kimikateve të caktuara.

• Karcinoma e qelizave tranzitore (uroteliale) përbën > 90% të kancerëve të fshikëzës.

• Kanceri i vezikes dyshohet te të gjithë pacientët me hematuri të pashpjegueshme ose simptoma të tjera urinare (veçanërisht burrat e moshës së mesme ose të moshuar).

• Kanceri i vezikës urinare diagnostikohet me biopsi të vezikes dhe nëse ka invazion të muskujve, imazheria duhet të përdoret për stadifikim.

• Tumoret sipërfaqësore hiqen me rezeksion transuretral, të ndjekur nga instilimet e përsëritura të terapive intravezikale.

• Nëse kanceri eshte muskulo-invaziv, trajtohet me kimioterapi neoadjuvante me bazë cisplatin, e ndjekur nga cistektomia radikale me devijim urinar ose, më rrallë, radioterapi plus kimioterapi.