Kujdesi paliativ është një shërbim mjekësor që nuk ka për synim të kurojë apo zgjas jetën e pacientit por të ofrojë rehati, mbështetje psiko-emocionale dhe lehtësim të simptomave që ai po përjeton. Dhimbja në trajtimin paliativ është ankesa kryesore që duhet menaxhuar. Qëllimi i këtij trajtimi është ai i përmirësimit të cilësisë së jetës së pacientit gjatë kësaj periudhe kaq delikate jo vetëm për të, por edhe për familjarët e tij.

Ndryshe nga keqkuptimet e zakonshme, kujdesi paliativ nuk kufizohet vetëm në kujdesin në fund të jetës; në vend të kësaj, ajo mund të ofrohet në çdo moment gjatë trajtimit kundër kancerit por mbi të gjitha kur sëmundja është metastatike.

Çfarë është dhimbja?

Shoqata Ndërkombëtare mbi Studimin e Dhimbjes (IASP) e përkufizon dhimbjen si një përjetim i pakëndshëm sensor dhe emocional, i lidhur ose që ngjason me dëmtimin real ose potencial indor.

IASP  e përkufizon dhimbjen kronike nga kanceri si një dhimbje kronike të shkaktuar nga tumori në vetvete ose nga metastazat ose nga trajtimi (dhimbja kronike post-trajtimi për kancer).

Qëllimi i menaxhimit të dhimbjes nënkupton:

• Analgjezinë (qëtësimin e dhimbjes)
• Përmirësimin e aktiviteteve ditore
• Minimizimin e efekteve anësore
• Monitorimin e sjelleve anormale si pasojë e përdorimit të barnave
• Monitorimin e lidhjes midis dhimbjes dhe humorit të pacientit

Çfarë është shkalla e pikëzimit NRS?

NRS ose Shkalla Numerike e Dhimbjes është një sistem pikëzimi që përdoret për të ditur shkallën e dhimbjes suaj.

• 0: Pa dhimbje ose diskomfort
• 1 – 2: Dhimbje e lehtë
• 3 – 5: Dhimbje që ndikon në aktivitetin tuaj të përditshëm
• 6: Dhimbje që ju shkakton të qëndroni në shtëpi
• 7 – 9: Dhimbje që ju detyron në regjim shtrati
• 10: Dhimbje tepër e fortë që kërkon asistencë të menjëhershme mjekësore.

Gjatë vlerësimit të dhimbjes nga mjeku juaj kurues gjatë vizitës do të pyeteni rreth:

• Dhimbjes në momentin aktual
• Dhimbja në qetësi
• Dhimbja gjatë lëvizjes/aktivitetit fizik
• Dhimbja më e fortë gjatë javëve/muajve të fundit

Për shkak të kompleksiteti të dhimbjes së lidhur me tumorin dhe simptomave bashkëshoqëruese duhet të parashikoni nevojat për suport dhe informimin e pacientit si edhe të familjarëve.  Vlerësimi i nevojës për suport për secilin pacient është thelbësor për të kuptuar sa më mirë dhimbjen e simptomat e tij.

Si menaxhohet dhimbja?

Pasi mjeku juaj të bëj një vlerësim të shkallës së intestitetit të dhimbjes, hapi pasues është klasifikimi i dhimbjes në:

Dhimbje e lidhur me emergjenca onkologjike si:

• Frakturë kockore ose mundësi për frakturë në kocka që mbajnë peshën trupore
• Obstruksion (bllokim) ose perforim i organeve – abdomen akut

Dhimbje e palidhur me emergjencë onkologjike si:

Kemi 2 grupe pacientësh:

• Pacientë opioid naiv – ata që në përditshmërinë e tyre nuk marrin trajtim mbajtës me opioid (Morfine, Fentanyl, Oxycodone, Tramadol etj)
• Pacientë opiod tolerantë – ata që në përditshmërinë e tyre marrin trajtim mbajtës me opiod (Morfine, Fentanyl, Oxycodone, Tramadol etj)

Dhimbja tek pacientët opioid-naive

• Dhimbja e lehtë – terapi jo-opiode dhe adiuvante sipas nevojës
• Dhimbje e moderuar – Terapi jo-opiode dhe adiuvante me opioid me veprim të shkurtër sipas nevojës
• Dhimbje e fortë/krizë – Hospitalizim

Dhimbja tek pacientët opioid-tolerantë

• Dhimbja e lehtë – terapi jo-opiode dhe adiuvante sipas nevojës
• Dhimbje e moderuar – Terapi jo-opiode dhe adiuvante me opioid me veprim të shkurtër sipas nevojës. Nëse nevojiten doza multiple të opioidit me veprim të shkurtër, mjeku juaj mund të konsideroj shtimin e dozës ose shimin e një opioidi me veprim të gjatë.
• Dhimbje e fortë/krizë – Hospitalizim

Terapia jo-opioide në menaxhimin e dhimbjes çfarë nënkupton?

Terapia jo-opioide përfshin trajtimin me barna të tilla si:

• Acetaminophen (Aspirina)
• Antiinflamatorë jo-steroid si Ibruprofen, Naproxen, Ketolorac (Përdorni çfarëdo AIJS që ka rezultuar efektiv më përpara për menaxhimin e dhimbjes së pacientit; në të kundërt konsideroni Ibuprofen me dozë maksimale)
• Barnat inhibitore të COX-2 si Celekoksib

Terapia adiuvante në menaxhimin e dhimbjes çfarë nënkupton?

Barnat antidepresive, antikonvulsive dhe kortikosteroidet janë linja e parë e trajtimit adiuvant për dhimbjen neuropatike të lidhur me kancerin.

Këto barna duhet të përdoren së bashku me opioidet për pacientët tek të cilët dhimbja nuk është e dominuar në mënyrë adekuate.

• Antidepresivë : Efekti analgjezik nuk varet nga aktiviteti antidepresiv.
• Antidepresivët triciklikë (TCA) si Amitriptilinë, Imipramine, Nortriptilinë, Desipramine
• Frenuesit e rikapjes së serotoninës dhe norepinefrinës (SNRI) si Duloxetine, Venlafaxine
• Gabapentine, Pregabaline
• Kortikosteroidet: Zakonisht më së shumti përzgjidhet Dexamethasone.

Cilat janë efektet anësore nga trajtimi me opioid?

Efektet kryesore anësore përfshijnë:

• Kostipacioni
• Nauzeja
• Pruriti (kruarja)
• Deliri
• Depresioni respirator
• Sedacioni

Kujdes! Dozimi i medikamenteve të mësipërme bëhet sipas gjykimit e vlerësimit klinik që mjeku kryen për secilin pacientë.

Barnat opioide duhen të jepen konform rekomandimeve të mjekut tuaj onkolog ose një specialisti të kujdesit paliativ.